O futuro é o xogo de construción que máis cartos ingresou nas arcas das produtoras cinematográficas. Probabelmente porque as formas, cores e texturas das súas pezas son infinitas, do mesmo xeito que o son a súas posibilidades combinatorias. Un campo que deixa abertas todas as cancelas para que cada un conte ao seu xeito como vai ser o mundo de mañá sen recato nin pudor. Desde os que usan o espectáculo 3D, que pouco ten de ciencia e moito de mito e fantasía - Avatar (2009, James Cameron)-, até os que levados pola pulcritude científica van ficando obsoletos a medida que pasa o tempo. A cuestión sería preguntarse se o que esperamos deste xénero de filmes é tan só a fascinación polas súas destrezas técnicas ou se, ademais, queremos un contido con entidade que sacie a nosa necesidade especulativa.
Chegados a este punto, case todos coincidiremos en que unha parte importante das propostas de science fiction actuais poderían ser consideradas máis ben como unha especie de subxénero do cinema de fantasía. En todas elas o que prevalece é que as cuestións de ciencia sexan sempre de menor importancia que os conflitos individuais das personaxes (na maioría dos casos embutidos en traxes de cor negra). Falo por exemplo da triloxía das irmás Lana e Lilly Wachowski (coñecidas como Larry e Andy antes de que se declarasen transxénero): The Matrix (1999), T he Matrix Reloaded (2003) ou The Matrix Revolutions (2003), onde os protagonistas incuestionábeis son sempre Neo (Keanu Reeves) e o seu deseño de vestiario. Desde unha perspectiva radicalmente diferente, o primeiro que nos chama a atención en 2001: A Space Odyssey (1968, Stanley Kubrick) é. precisamente, a inexistencia dun protagonista claro. Unha anomalía que manifesta a intrepidez do seu director á hora de explorar novas vías para achegar o filmado á verosemellanza, sen por iso renunciar a un relato poboado por antropoides, robots, astronautas, o tempo e o espazo infinitos. A presenza do monolito nos tres dos catro capítulos do filme serve para suspender o devir do tempo, mais tamén das imaxes; para indicarnos que á probabilidade dunha Intelixencia Superior sempre lle corresponderá a nosa incapacidade para aprehendela. Sexa esta a presenza de Deus ("Eu diría que o concepto de Deus está no centro mesmo de 2001", aseguraba Kubrick ao xornalista Eric Nordern de Playboy en setembro de 1968) ou a súa ausencia ("A idea dun Deus no filme é totalmente absurda...Todo o que até o día de hoxe sabemos do universo revela que Deus non existe", manifestaba un ano máis tarde). A decisión fica en mans do espectador
A pesar de estar baseada en A sentinela (1948), unha das obras menos logradas de Arthur C. Clark e coa má reputación de ter sido concibida para unha competición da BBC na que nin sequera foi seleccionada; o filme de Stanley Kubrick consegue liberarse da inercia do escrito e catapultalo a terreos inimaxinábeis até ese momento. Establece unha clara liña de demarcación entre os filmes de "ciencia ficción" anteriores, poboados por alieníxenas e pratos voadores provenientes do Pulp (un tipo de publicación de entretemento sen grandes pretensións artísticas) e dirixidos maioritariamente a un público familiar, e os de "ficción científica" pensados para un espectador adulto e centrados en tres cuestións principais: a posibilidade de vida intelixente fóra da Terra, o impacto que este suposto encontro podería causar na poboación e as consecuencias dun desenvolvemento sen límites na intelixencia dos robots. "Podería parecer que o lugar que ocupamos os seres humanos neste vasto cosmos é tan insignificante -aseguraba Stephen Hawking ao comezo da súa Breve historia do tempo- que ao mellor é por iso que tentamos, sen éxito, atoparlle un sentido, descubrir o mellor modo de encaixar neste universo estraño e marabilloso".
Esquecer o futuro
- Se o percurso das obras de arte non estivese suxeito a mundanos e variados accidentes, a Ikarie XB-1 (1963, Jindrich Polák) corresponderíalle por dereito proprio figurar entre os mellores filmes de ficción científica, xunto a aqueles que logo de beber con avidez da súa fonte non fixeron nada para evitar a "desmemoria": Stanley Kubrick ou Ridley Scott. A descomunal cantidade de seis millóns de coroas e a elección de dous talentos, Jindrich Polák e Pavel Jurá?ek, para a dirección e o guión deixaban clara a intención do Partido Comunista de Checoslovaquia. Yuri Gagarin acababa de se converter no primeiro ser humano en viaxar ao espazo exterior e ían festexalo por todo o alto cun filme que ninguén puidese esquecer. De pouco valeu que o Finantial Times a definise como a obra deste xénero cinematográfico "máis importante desde o final da guerra", nin que obtivese o grande premio do Festival de Trieste (ex-aequo con La Jetée de Chris Marker). A adaptación ao cinema de A nebulosa de Magalhães, de Stanislaw Lem, permaneceu incógnita durante cincuenta anos. Nin a Historia con maiúscula nin a historia do cinema son inocentes. En moitos casos tentan proxectar sobre nós ideoloxías construídas sobre o esquecemento, a desidia e a desaparición. Chegar á lúa non converte a ninguén no seu dono, unicamente certifica que a luz que nos ilumina na metade da noite non é outra cousa que unha ilusión.
