A publicación dun novo libro de Paco Martín é sempre motivo de alegría. Dende que dera ao prelo Das cousas de Ramón Lamote, polo afastado 1985, e a obra se fixera co Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil e fora lida e relida por adolescentes -especialmente nos finais da década dos 80 e principios dos 90- somos moitas as lectoras que procuramos a súa escrita como acubillo certo. Unha escrita chea da fantasía do real, ou capaz de introducir a cotidianidade na fantasía, cun xeito moi cunqueirián, mais coa particularidade de que nela son habituais a crítica social e a ironía punzante, que desvelan que outras formas de entender o mundo e de enfrontarnos a el son posibles. Por iso, De paraugas, os relatos acabados de saír do forno do escritor lugués, supoñen unha oportunidade para observar o xogo que se establece entre a maxia, a realidade e un aquel de retranca.
Lembra o autor, no texto escrito por el mesmo na lapela, que "sempre haberá unha boa persoa, un señor Aníbal, que saiba contar un conto para nos facer a todos unha miga máis felices". Quizais sexa isto o que máis chame a atención formalmente destes relatos: a súa construción e o seu estilo convértenos en "contos para ser contados", polo influxo que neles se observa da literatura oral e popular, que Martín xa visitara noutras ocasións. Velaí outras obras do creador, coma Tres historias para ler á noite (1992), A bisneta lercha (2006), ou mesmo os "Lamotes", que apuntan cara a mesma dirección: a que desvela que a narrativa oral é, posiblemente, unha das súas fontes primixenias.
O fío condutor de todos os relatos son os paraugas, uns paraugas que o lectorado visualiza nas fotografías de DNL (Daniel Puente Bello) previas a cada historia. O autor encargoullas a partir dunha escena que viviu en Madrid: un home paseaba cun paraugas branco e a súa imaxinación levouno a fabular como sería elaborar un libro a partir destes obxectos. De aí, o diálogo intenso entre texto visual e escrito, que nos fala dun paraugas herdado -que serve para lembrar un marido que fabulaba unha vida na guerra; dun paraugas western que coñeceu a obsesión dun home por este xénero cinematográfico; dun paraugas reguengo que serve para achegar auga a quen máis a precisa -valéndose do ego de certas persoas; das posibilidades amatorias que pode xerar ter canda si dous paraugas; ou de como estes obxectos definen os seus propietarios e mesmo poden cambiar misteriosamente o curso dos acontecementos. Ademais, no volume existen outros moitos paraugas que nos saen ao paso con humor (os nomes propios de moitos dos personaxes parecen predicir un chisco en que vai dar a historia) e con retranca para nos resgardar da propia chuvia. Unha chuvia que pode ser a do esquecemento, a da indiferenza, a dos soños non cumpridos, a da descrenza, que aparecen nestes relatos e dos que os creadores do texto e da imaxe nos protexen cos seus paraugas visotextuais, dándolles a volta e facéndonos volver crer na maxia a partir de sucesos case inexplicables, anécdotas curiosas ou mesmo textos de Álvaro Cunqueiro. O fermoso epílogo de Xabier P. Docampo entronca precisamente moi ben con isto, pois remata lembrándonos que "todos gustamos de mirar fotos para captar os relatos que as conteñen porque as imaxes que vemos non reflicten a realidade, nin sequera a daquel momento, senón que somos nós os que poñemos vida nos paraugas retratados". Por iso, esta crítica é, en realidade, unha explicación do que souben ver nos diferentes paraugas desta obra especial, que nos vén obrigar a ollar duplo á vez que semella convidarnos a mirar profundo. Non a perdan.
MARTÍN, Paco, De paraugas , Ed. Xerais, Vigo, 2016, PVP. 17 ?
