Desde a súa estrea hai douscentos anos, a obra mestra de Gioacchino Rossini, Il barbiere di Seviglia, non coñeceu eclipse. Atravesou ilesa a historia de dous séculos, os escenarios do planeta, as épocas e as modas; superou as distancias estéticas, os conflitos ideolóxicos, a hostilidade dos críticos; aborchornou os elitistas; desconcertou as vangardas que non quixeron ver a antigüidade do futuro. E tamén os cegos de criterio, que seguiron a pensar que a seriedade é a única materia de que debe estar constituída a arte. Quizá ignoren que o riso é a cousa máis seria que existe.
Para gozarmos da ópera, como para deleitarse coa lectura dun libro ou a contemplación dunha pintura, cómpre, como quería Colerigde, unha suspensión da incredulidade. Debemos ser crédulos para alcanzar o gozo estético e inocentes para ignorar o artificio que aniña baixo as súas entrañas. Dicía Roland Barthes, en O rumor da lingua: "Que sería dunha sociedade que renunciase a distanciarse?" Sen a menor dúbida, o acto de cantar sería unha outra forma de se distanciar. Mais tamén de atraír. Se o corpo é un teatro onde teñen cabida as formas da alegría e da beleza, o amor que profesa o conde Almaviva é masculinamente impaciente, pretende o asedio e a rápida conquista; mentres que o de Rosina procura a sedución deixándose seducir. Semella que asistimos ao cerco dunha fortaleza doméstica por parte dun amante impetuoso axudado pola astucia dun barbeiro. Ambos teñen que superar a senil desconfianza de dous vellos que teñen secuestrada a doncela.
A armadura deslumbrante que o cabaleiro emprega para o asedio amoroso é a súa voz ao cantar. De noite, debaixo do balcón da muller que anhela, canta con voz alta e límpida os versos fervorosos: "Ecco ridente in cielo...". A frase cantada é unha parte do seu corpo que se exhibe para a amada. Despois veñen as argucias da paixón, o enredo alambicado salpicado de malentendidos, de disfraces inhábiles e de sobresaltos. O pulular de personaxes presurosas supoñen breves obstáculos para o fin promordial, unha vehemencia que non admite desvíos. Porque aquilo que existe só unha vez, e por un tempo que non se pode medir co tempo, só quere ser co-respondido. A el se precipita o conde Almaviva, con avidez imperiosa.
Sen ningún xénero de dúbidas, a ópera de Rossini é portadora de melodías asombrantes. Desde a obertura fascínanos o seu regozixo vital. Os pentagramas responden así á decisión de vivir nun xúbilo case orgánico. O ímpeto risoño constitúe un dos maiores achados do compositor de Pesaro. E tamén o xeito de crecer en intensidade o clímax sonoro que termina en torrente. Os crescendi dinámicos levan o selo do autor e forman parte dun sentido do humor bañado polo mar Mediterráneo, irradiante e feliz sen paliativos. O riso de Rossini é centrífugo, parte do centro do canto e expándese pola platea, polo hemisferio circundante, polo mundo todo. A melodía hipnotízanos e subtráenos de nós mesmos. Exorciza as desgrazas, cauteriza a tristura.
Creo non equivocarme se afirmo que en toda a historia do teatro lírico non atoparemos unha alegría tan meridional. A ela contribúen os momentos máis epifánicos da obra, que para min son os concertantes. Constitúen o que denomino a suspensión da temporalidade, un tempo fóra do tempo en que o embrollo da acción alcanza o seu colapso. Os cantantes entoan unha aria en que cada un expresa o seu desconcerto e o seu estupor nunha parálise expansiva que nos leva á risotada, mais tamén á perplexidade. Asistimos a unha orquestración dunha elegancia aérea e dun vitalismo solar, que nos subxuga e estremece. Acaso nesas calidades resida o maior encanto da peza, no seu frenesí optimista. Para Rossini a música non é unha vicisitude. Polo contrario, reafirma a soberanía do riso sobre os avatares humanos para erixirse, de certo, nunha forma de felicidade.
