Faro de Vigo

Faro de Vigo

Contenido exclusivo para suscriptores digitales

ENTREVISTA: Luis Menéndez

"Nas viaxes profesionais non deixo espazo á improvisación"

Galleira Passport é o resultado das viaxes do xornalista e escritor

Luís Menéndez, na Illa de Mozambique.

-Irlanda e Bretaña, por unha banda. Estonia e Chipre, por outra. Tamén Brasil, Mozambique, Timor Leste... Os lugares e países (ata 26) que abrangue este libro son do máis variado. Cal sería o fío que une as viaxes de Galleira Passport

-Unha pucha. Unha pucha galega. Unha pucha que percorreu durante case nunha década un total de 320.000 quilómetros, equivalente a oito voltas ao planeta e que, cansa de tantas latitudes, pero satisfeita á fín, ficou aboiando no lugar máis afastado de canta terra peneirou: ao oriente da illa de Timor, onde se confunden as augas oceánicas do Índico e o Pacífico. A 24.000 quilómetros de onde saíra un día. Na Antípoda. Alí quedou, nalquel mar quente, derreada pero contenta do visto e vivido. Teña paz eterna. Debaixo desa pucha galega ía un xornalista galego ambulante, viaxeiro que foi quen de sobrevivir ao intento.

-Trátase dunha rutas "premeditadas" ou foi Vde improvisando?

-A finais do século pasado, pois estabamos daquela en 1999, puiden conseguir, grazas a varias conxunturas incriblemente favorables, que se aprobara un proxecto televisivo-documental de longo alcance e non pouco ambicioso: coñecer in situ as identidades próximas de Galicia das que tanto nos tiñan falado, tanto tiñamos lido ou soñado con elas. Cara ao norte, os países Celtas; cara ao sur, toda a Lusofonía. Era unha débeda, profunda, largacía, íntima. Polo medio, no 2004, presentouse a oportunidade de abranguer o proxecto cara aos países orientais do Leste de Europa, que ingresaban ese ano na Unión Europa. Non me neguei. Consultei coa miña pucha e tamén lle pareceu ben, así que aló fomos. Foi unha zurrada camiñeira, pero afondamos noutras perspectivas. No cómputo: 26 países. Algo temos de todos e viceversa, ou como indica o meu prezado Manuel Rivas no limiar, todo supuxo "unha revolución óptica sobre a galeguidade".

-Gústalle documentarse moito sobre os países e lugares que vai visitar ou deixa Vde. un amplo espazo para sorprenderse?

-Hai que ser serios. Eu ía cun cometido profesional: cumprimentar coma fose as series documentais de Terras de Merlín, Terras do Leste e Terras de Acolá, para a miña casa, a Televisión de Galicia, en coproducción con Productora Faro, de aquí, de Vigo. Trinta e nove documentais. Cumprín, grazas non só á teimosía senón ao extraordinario esforzo dos equipos de profesionais que me acompañaron. Nos proxectos hai prazos, citas, guións, orzamentos, barreiras... Improvisar sería un luxo. É moi bo tentar o inesperado, pero cando de vez aparece, xa tes que desprazarte a outro lugar. Non hai tempo, pasou. Queda para a xubilación. Moita, moitísima documentación e contactos previos, a chamada pre-produción. Clave. Quen non entenda a televisión con sentido da previsión é que non entende nada deste medio. Galleira Passport é a destilación, en tempo e calma, de tanto bagazo acumulado.

-No libro conta varias historias. Xa sei que non é doado escoller unha,pero cal foi a que máis o asombrou cando lla contaron?

-Sen dúbida, a de Cabo Verde. O fillo do mar. De feito, volvín para pescudar nela. Nada fácil. Pero, si; volvín e sobre todo revolvín no país todo canto puiden e me deixaron para sacar luz dunha bretemosa lenda, épica, evocadora, perdida no tempo. Hai nela mestura de feitos contrastados e fabulación popular. Tratouse dunha goleta a vela, en pésimas condicións para navegar, chamada Guadalupe IV que saíra do porto da Coruña en 1865, ateigada de emigrantes galegos que ían cara ás cidades do cono sur americano, subliñadamente Santos, Montevideo e Bos Aires. Ateigada. 181 pasaxeiros (non podía levar máis de 80), 24 tripulantes e numerosa carga. Unha "patera" do século XIX que saíra do Parrote e naufragara tres días e medio despois, na noite, fronte as costas de Cabo Verde. Consta que morreran afogadas 50 persoas. Os superviventes foron auxiliados pola pobación mariñeira local da illa de Brava, a máis occidental do arquipélago. Despois, uns volveron vía Lisboa ao seu punto de partida e outros agardaron por outro buque que os levaría ata as Américas. Entre os sobreviventes apareceu un cativo de tres meses, un neno de colo, que perdera os pais no sinistro e que fora adoptado por unha familia rica de Vila Nova de Sintra, a capital de illa Brava. De feito, o home -José Martins da Vera Cruz-, era médico e tamén o presidente da Cámara, o Alcalde. Aquel picariño, branquiño e fazulento, co tempo converteuse en Eugénio Tavares, o maior poeta, escritor e político que Cabo Verde endexamais tivo.

-Un personaxe que Vde. coñecese nestas viaxes e que lle causara unha impresión moi especial?

-Pois, precisamente, o vello Samuel Baptista da Silva, quen fora patrâo-mor do porto de Brava, e co que pasei un día, entre redes e vellos trebellos mariñeiros, falando deste historia-lenda de Eugénio Tavares, que fora amigo do seu pai músico. Morrera no 1930, e Samuel recordabao perfectamente cando neno. Lenda romántica como ningunha que Samuel, enrrugada pel de salitre e vento, levou sempre gravada a lume.

-No libro hai un apartado dedicado a África (e varias fotos), un continente que, á maioría dos que o visitan, acaba engaiolando. Qué e o que a Vde. máis lle atraeu de África?

-Si, quedei preso do seu cromatismo. Son home de imaxe, traballo en televisión. As cores de África, esa terra, eses ollos refulxentes das xentes que esculcan seguido, esa camiñar lento, lentísimo? E os arrecendos de selvas e sabanas, das flores e tantas e tantas froitas de todo tipo: uchuva, pasiflora, manga, ananás, pomarosa, mamey? E esa calor que difunde, que espalla sen límite ulidos e percepcións que endexamais sentiras? África é moi sensorial. Por iso decidín abrir o libro cunha inmensa, penetrante, extensiva e mesmo anestesiante bafarada de calor africana. O lector vaise decatar deseguida. E tal vez quede envolto nela coma quedei eu, creo, que para sempre.

-O "xornalismo de viaxes" semella terse convertido na súa especialidade. De onde (ou de cando) procede esta paixón vocacional?

-Creo que xa remexía de máis no útero materno. Hai quen me di, de coña, que a min deberónme parir nun tren. Pois case. Levo moi adentro unha inquietude, un bule-bule que calmo ao satisfacer a impenitente curiosidade que me acompaña sempre, unha pulsión por abrir, descubrir, chegar, preguntar, saber en definitiva? As veces resulto afogador, recoñezo, para os que conmigo camiñan na vida. Pero nunca me vou dos sitios coa pregunta na boca. Viaxar sempre me motivou, me excitou. E a literatura de viaxes, a chamada odepórica, é a que devoro con máis gorentación. Lin a todos, desde Chatwin a Conrad, desde Hemingway a Leguineche ou ao meu próximo Javier Martínez Reverte. Unha paixón. Pero déixeme dicirlle que non sería o mesmo se non procedera do país do que son e vivo. A emigración, os navegantes, o Camiño de Santiago, etc... Galicia é mundial. Non se entende a árbore sen a "outra ponla", coma dicía Celso Emilio. A miña máxima favorita de Castelao é: "Hai unha forza que nos empurra ao mundo, e outra que nos xungue á terra nativa". Por iso, para entendermonos entre nós, -porque fáciles non somos- é importante saír. Hai uns anos pedíronme nun xornal que definira Galicia en seis palabras. Pois ben, dixen: "País que atopou fóra a identidade".

Compartir el artículo

stats