Victorino Gutiérrez Aller: "Quixen escribir sobre Lalín tal como era naquela época; vivíase co medo enriba"

-Vostede ten escrito varios textos xurídicos, pero agora aparece esta obra narrativa, ¿cómo xurdiu a idea?

-Empecei a escribir a novela despois de xubilarme, a idea tíñaa na cabeza xa de antes pero mentres estiven traballando na notaría só puiden esbozala. Ao xubilarme, empecei a ter máis tempo libre e dediqueime de cheo... Estiven varios anos dándolle voltas, e hai un ano e medio aproximadamente que a rematei.

-¿Que quixo contar nesta novela?

-Conto un episodio inspirado, ata certo punto, nun fondo de realidade, iso si, con algúns cambios e bastantes licenzas, pero que serve sobre todo para reflectir cómo era a vida en Lalín naquela época, Lalín tal como era.

Acta de vítimas parte dunha manobra dos poderes fácticos para arrebatarlle unha casa señorial aos herdeiros dun senlleiro republicano. O protagonista é un avogado chamado Román Ulloa, que tenta facer equilibrios entre a necesidade de adaptarse ao contexto hostil do franquismo e o desexo de manter a dignidade. Gutiérrez Aller aclara que o personaxe non é o seu pai (chamado tamén Román, e que era procurador), aínda que recoñece que en parte si utilizou o seu perfil para compoñer o personaxe, como tamén outros caracteres da novela están inspirados nas xentes do Lalín da posguerra, que perviven na súa memoria.

-Había de todo, claro, houbo quen se aproveitou das circunstancias para medrar sen escrúpulos? Pero digamos que o noventa por cento da xente en Lalín tiña medo. Vivíase co medo enriba.

-Precisamente hai un personaxe na novela que, nun momento dado, xustifícase dicindo: "Hai que estar da parte dos que mandan". Unha frase terrible...

-É que era así... Foi un período que lle fixo moito dano a moitísima xente, excelentes persoas que o pasaron moi mal. Sobre todo desde que veu a brigadilla. Por calquera cousa metíano a un no cárcere. Era un mundo moi violento, a impunidade era total.

-Á marxe do medo ambiental, a novela tamén recolle o día a día en Lalín naquela época: o casino, as tabernas, o peso da relixión...

-Tamén no eido da relixión había de todo. Na novela aparece unha conversa entre un crego novo e outro vello, que dalgún xeito recolle as distintas actitudes que adoptaban os curas sobre determinadas cousas... Uns eran máis tolerantes, outros máis severos e dogmáticos.

-Un deses curas de Lalín era Ramón Aller, tío seu, que aparece citado na novela...

-Realmente non chega a aparecer como personaxe en si, pero faise referencia a el nun episodio que, creo eu, recolle ben o seu carácter, a raíz da negativa doutros curas a darlle sepultura cristiá a un suicida. Eu coñecín ben ao meu tío, desde que sendo rapaz o axudaba na misa ata que me axudou el a min na miña etapa de estudante, convivín moito con el. Era un home moi relixioso, pero flexible. Daquela o catolicismo era proclive a "condenar" aos que viviran ou morreran en determinada maneira... Falo do suicidio, por exemplo. E Ramón, aínda respetando a Igrexa, tiña tamén criterio propio e dicía que non se lle podía negar enterro cristián a ninguén, fixera o que fixera. Nada de condenar a ninguén. Hoxe pode parecer pouca cousa, pero daquela era un problema... Claro que Ramón nunca ocupou cargo ningún na Igrexa... Aínda que o tiña todo para ascender, el preferiu dedicarse a dar misa e nada máis.

-A Ramón Aller noméano nun episodio, e o mesmo pasa con outros moitos lalinenses da época... Na novela ábrense incisos para contar anécdotas e extractos de xentes en moitos casos reais, non?

-Cambiei algúns nomes pero si, quixen que pasaran polas páxinas persoas do Lalín que eu coñecín, porque creo que a paisaxe humana era moi rica. Opino sinceramente que a xente, para o bo e para o malo, era daquela máis variopinta, con máis individualidade, non no sentido de diferenzarse porque si, senón no sentido de que había fortes personalidades, ás veces con moita graza intrínseca ademais. Hoxe a xente é mais homoxénea, aínda que iso teña tamén as súas vantaxes, claro. Pero co estándar perdeuse algo, perdeuse... autenticidade.

-Os diálogos marcan tamén aos personaxes...

-Están escritos nun galego coloquial, o que falaba daquela a xente da aldea e parte da clase media. E, aínda que galego non estaba ben visto socialmente, existía unha certa clase alta que si utilizaba o galego.

-Fóra dos diálogos, a narrativa é sinxela...

-Como lector gústame a novela con linguaxe directa. Os recursos literarios como os monólogos interiores ou a estrutura acronólixa non os desprezo, téñense escrito así magníficas obras... Pero eu son notario, e en certa maneira escribo como unha acta: verbos en tempo presente, feitos, descricións? Literatura notarial, poderiamos dicir.