Un novo petróglifo na súa conta

Costoa (do latín "custodia", xénero masculino), alto des onde enxergar unha ameaza; Chamadoira (derivado do latín "clamare","berrar"), posto elevado des onde dar aviso. Polo que respecta ao Catadoiro, os naturais afirman que o topónimo designaba un lugar convindo pola xente para se espiollar. Outra posibilidade é pólo en relación co devandito labor de vixilancia.

Tíñase noticia de 5 estacións petroglíficas, situadas nos montes de Chamadoira, Biduído e Lourido: Fonte Mosqueira e Laxa do Almanaque (Chamadoira), Cerqueira e Outeiro Aciveiro (Biduído) e As Brañas (Lourido). Coñécese a localización exacta de catro das cinco estacións, testemuña dos pobos que, milleiros de anos antes ca nós, escolleron por habitación aquela paisaxe. Fagámonos merecentes da súa herdanza.

No tocante aos motivos representados, as coviñas ou cazoletas repítense (máis ou menos numerosas) en cada un dos paneis, combinándose con figuras circulares no gravado da Laxa do Almanaque (Outeiro de Chamadoira) e mais As Brañas, e cruciformes (medievais ou modernos) no caso da Fonte Mosqueira. Como dixo alguén, o "mestre cazoleteiro" de Cerdedo prodigouse naqueles predios montesíos. Catro dos cinco gravados rupestres (agás A Cerqueira) figuran no catálogo de Patrimonio.

Denomínanse coviñas ou cazoletas (fossetes) os buraquiños hemiesféricos tallados no lenzo pétreo (na zona, afloramentos graníticos). Polo xeral, a arte rupestre adscríbese á Idade do Bronce (arredor dos 4.000 anos de antigüidade), mais, as composicións nas que predominan as coviñas poden remontarse ao período neolítico (5.000 ou 6.000 anos de antigüidade). As coviñas ou cazoletas tamén poden escoller as pedrafitas como soporte ou formar parte da decoración (face interior dos ortostatos) das tumbas megalíticas (antas, arcas, casarolas, casotas, fornos, goritas, pedramouras...).

A frutífera excursión do domingo 21 deu como resultado o achado dun novo panel inscultórico que, xaora, vén arrequecer o patrimonio arqueolóxico de Cerdedo e da Galiza. Felizmente, cómprenos actualizar o mapa publicado en FARO o pasado domingo (19-9-2014). Integrabamos a excursión Ana, Anjo, Soto, Pablo e quen escribe. O que busca sempre atopa.

Daban as cinco da tarde cando chegamos á aldea de Chamadoira (quinteiro dos Peleteiros). O noso obxectivo era acadar, camiñando cara ao sueste, as abas pedrosas do outarelo cónico coñecido por Maramighez (síncopa de María Mighez, cecais, o nome dunha antiga posesora). No sentido marcha, tras o arboredo, deixamos á nosa dereita o gravado rupestre da Laxa do Almanaque.

O Maramighez (577 metros) é un promontorio rechamante e privilexiado. Cara ao noroeste, albíscase o coto de Castrodiz (Figueiroa-Castro); cara ao nordés, a aldea de Abelaíndo; cara ao sur, A Cavadosa e, cara ao leste, o canón do río do Seixo e mais a montaña sagrada que lle outorga o nome. Miguez, acentuación oxítona, ao vello xeito; patronímico de Miguel, antropónimo de orixe hebrea (de Mikha-El, "quen (é) coma Deus?").

Na revolta de Maramighez -segundo recollín, hai anos, na aldea de Biduído- adoita aparecer polo aninovo unha vella enloitada (María Mighez) que apacenta na herbeira unha vaca. A anciá, toucada de pano e provista dun adival, prende o animal polos cornos. Din os aldeáns que o prodixio é síntoma do ano. Se a vaca aparenta ben mantida, virá anada farturenta; se a toura está nos ósos, a colleita será ruín. Ao parecer, nos canzorros da solaina da Casa das Caras, vivenda da aldea de Biduído, un anónimo canteiro tallou, xacando, as efixies da vella e mais a vaca.

Percorridos uns 900 metros, abandonamos, á esquerda, a pista de xabre que conduce ao alto da Fonte Mosqueira onde, hai uns meses, nos detiveramos para abesullar nas trincheiras e galerías da abandonada mina de wolframio (FARO 19-8-2012), en explotación durante a II Guerra Mundial.

Empecidos pola ubicua toxeira, entregámonos á inspección ocular. De cadora en cando, alustraba por entre os nubarros e o arreguizo do trebón ceibaba unhas pingueiras. Dei en afastarme un chisco, cara ao sur. Os aloumiños dos toxos estimulaban o camiñar. A uns 300 metros do Maramighez, batín, de primeiras, cunha pía (ou fornelo) a medio facer. Enigma sen resolver. De segundas, cun penouco de feitura curiosa, "o corrosco dun pan de molete", advertiu Ana.

Sen pausa, empoliqueime no cotobelo e, ao baixar a vista, decateime de que, aos meus pés, dúas cunquiñas, coma dous ollos, fitaban para min. Albízaras!!

Chamei polos compañeiros. Na base do petón, agardábanos o mellor: 28 cazoletas consteladas e outros riscos (rectos e curvos). Nalgún caso, os sucos semellan ser resultado da erosión provocada polo líquido desaugado. O petróglifo do Maramighez componse, basilarmente, de 30 cazoletas de pequeno tamaño que tenden ao aliñamento circular. O penedo, ergueito naquel cabo do mundo, era dos "de libro". O firmamento de Cerdedo, indelébel, debuxado nun pergameo de pedra.

Arremuiñámonos con aglaio arredor do achádego. Felicítamonos, unha vez máis, pola nosa sorte. De socate, no ceo de levante armouse un arco da vella dobre. Como dita a tradición, a miraxe do setecores fixo por abeberar no pozo Fumeghas. Desta, bebeu por dous. Sentímonos, non podía ser doutro xeito, afagados pola Deusa Nai, a Moura, a Vella, María Diz, María Amena, María Mighez...

Mentres uns botabamos o cigarro do triunfo e compartiamos impresións, Soto, o fotógrafo do grupo, agasallounos, unha vez máis, cunha reportaxe memorábel. Non hai cartos que o paguen.

Feitas as anotacións pertinentes, decidimos pórlle remate á tarde coa ascensión ao coto de Maramighez. Belísima panorámica. Dende hai milenios, a xente que se asoma ao balcón do Maramighez experimenta a mesma sensación de eternidade. Faise insoportábel aturar a insensibilidade dos políticos locais co medio ambiente. Dende a fondeira (200 metros de precipicio), chegaba a nós o reloucar das augas do río do Seixo.

Río do Seixo, meu amigo, en Cerdedo traman ripar o teu caudal vivificante; en Cerdedo argallan desbaldir a túa incólume fermosura. Nada lles chega. Quen coma Deus?