Andaba eu dándolle voltas á miña testa na procura da inspiración a que poder darlles traslado dos meus sentimentos ó respecto do que debera significar para todos os galegos e galegas a data do 25 de xullo, "A Nosa Festa Nacional", e reparei nun artigo publicado o 1 de abril de 1946 no xornal do goberno vasco no exilio de París, o Euzko Deya, e escrito por Tellagorri, un bo amigo de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao, co motivo da súa viaxe a París para tomar posesión como ministro do goberno da República no exilio, presidido por Giral.

Podería ter reparado en moitos outros, pero fíxeno en este polo fondo contido emocional e familiar do mesmo, e no que podemos contemplar a faceta máis cotián e humana de Castelao e de Virxinia, a súa muller. E a pesar de que van alá 66 anos dende o pasamento en Bos Aires, o 7 de Nadal de 1950, do insigne fillo de Galicia e pai da Patria Galega, ademáis do primeiro dos presidentes de Galicia, penso moi sinceramente, que os galegos aínda non somos quen de comprender a importancia e a grandeza da súa figura, escribia Tellagorri:

"¡CASTELAO VAISE A PARÍS!

-Castelao, chámante.

Eso é o que oiredes se chamades por teléfono á casa do señor Alfonso R. Castelao, na Avenida Belgrano.

Castelao vive, coma sempre, sen máis compañia nin axuda que a da súa muller, que é a que colle todas as chamadas telefónicas. Dona Virxinia, unha señora toda simpatía e bondade, mantén unha conversa, sempre de bo humor, cos amigos de Castelao que o chaman por teléfono: interésase pola súa saude, pregúntalles polos familiares, fala das novidades do día; menos de cousas políticas. E logo, cando xa se ten despedido de quen está a outra beira do fío.

-Castelao, chámante.

Porque a Castelao chámanlle Castelao a secas, todos, incluida a súa muller. Nada de Alfonso nin de don Alfonso; Castelao a secas.

Castelao vive nun piso alto, tan alto que, según él, cando sopla moi forte o vento, a súa casa bamboléase nun vaivén que lle axuda moito para durmir. Vive nunha habitación que ten un pequeno comedor, un pequeno dormitorio, un cuarto de baño moito máis pequeno e unha cociña máis pequena. E nada máis. ¡Pero cantas cousas nesta habitación tan pequeniña!

Cuartillas espalladas por todas partes, libros aquí e alá, cen cartas que non tivo tempo de contestar, e penduradas das paredes, sobre a mesa, en álbums, formando pilas en sillas e armarios, debuxos, debuxos de Castelao, a lápis ou a tinta.Debuxos de paisaxes galegos, de persoas do seu país, de xentes de Bretaña ou de Norteamérica, de negros da Habana, e, sobre todo, e os que máis, debuxos que representan a cegos que camiñan tantenando o terreo e sorindo sempre. Castelao sente un gran cariño polos cegos, quizais porque el mesmo ve xa moi pouco. Pero be, ¿cantos debuxos? ¿Un cento? ¿Mil? ¿Dous mil? Somentes o libro que está a piques de rematar sobre as cruces de pedra da súa Galicia, sobre as cruces dos camiños, labradas fai séculos polos canteiros galegos, que souperon erguer o seu oficio á categoría de arte, leva máis de mil debuxos.

Podedes ir á casa de Castelao calquera día e a calquera hora: sempre o atoparedes alí, e sempre traballando sobre o seu taboleiro, escribindo ou debuxando. E facendolle compaña, a súa muller, dona Virxinia. Se vos facedes o merecente eloxio das mil cousas que teñen saído das mans de Castelao, dona Virxinia asentirá, satisfeita e sorinte. Pero se lle decides ó campión da galeguidade:

-O que semella incrible, amigo Castelao, é que teña vostede máis de sesenta anos. Non representa vostede más de corenta e cinco.

Entón dona Virxinia intervirá a presa:

-Ah, non: ese merito é meu. Ningún marido ten sido coidado nunca mellor que Castelao. Non teño máis méritos, pero ese non mo quita ninguén.

Aínda recoñecendo todos os méritos políticos, artísticos e literarios de Castelao, nunca máis brillante que cando conta contos. Nós, os de Galeuzca, mantemos xuntanzas todos os mércores, e o primeiro en chegar é sempre Castelao. Mentres agardamos polos demais, contanos contos.

Cando chegue a París e fagades tertulia con él, debedes pedirlle que vos conte contos. Por exemplo, o do xastre que tiña un "tordo" que non sabía asubiar máis que a primeira metade do Himno de Riego; ou o do "loro" aquel que tiña un boticario de Pontevedra, e que se chamaba -o loro- don Perfecto; un loro que éra unha celebridade ata o punto de que ó seu pasamento acudeu un xentío inmenso, sendo presidida aquela manifestación de dó por don Eugenio Montero Ríos, de rigorosa etiqueta.

En fin, agora Castelao é ministro e váisenos a París. Pero, ministro e todo, seguirá sendo o de sempre, e quizais o primeiro que vos conte será a impresión que nas súas andanzas polo mundo lle produciu o decatarse de que "los burros de todos los países rebuznaban exactamente igual". É o que máis lle ten chamado a atención: el lenguaje universal de los tontos'".

Quero rematar este artigo facendo un chamamento ó conxunto da cidadanía galega para que nos sintamos orgullosos da nosa identidade como pobo diferenciado, coa nosa propia cultura, a nosa propia lingua e a nosa propia historia forxada ó longo dos séculos polos nosos devanceiros, que fixeron posible a Galicia que hoxe temos e pola que debemos continuar loitando agora e sempre.

*"Chesqui" é secretario xeral do Partido Galeguista, e membro fundador das Fundacións Castelao, Alexandre Bóveda e Sotelo Blanco.