O outro día o Pepe de Fernandiño contoume unha desas historias metade conto, metade verdade, metade invención, metade imaxinación e fantasía propia da narración oral. O caso foi na Casa do Manco, de Ventosa, que lle chaman deste xeito porque alí viviu durante anos un home ao que lle faltaba un brazo, polo que todos o coñecían polo alcume do Manco.
Segundo sucedeu, un día, chegara a taberna un tipo descoñecido, que contara entre grolo e grolo do bo viño que dende sempre despachan, traído dende o Ribeiro, antes ás costas de burro, naqueles pelexos e nos bocois, hoxe nas barricas en calquera destas furgonetas de reparto; pois digo que aquel home ben traxado e de palabra fácil, contoulles aos da taberna e aos que por alí andaban dándolle á sen óso -entre partidas de cartas e máis dun moscón de miranda, dos que normalmente se fan o remolón á hora de pagar unha rolda, pero fuman e beben de balde, habilidade innata e moi difícil de acadar que se vai perfeccionando cos anos- que agardaba polo taxi que o tiña que levar ao porto de Vigo, onde ía embarcar cara a Cuba, na procura de facer fortuna, empurrado pola fame, miseria e mala sorte que arrastraba e da que non era quen de fuxir, e que xa non podía soportar máis, polo que decidira abandonar a casa dos pais, e a súa aldea de Portotide, máis alá de Belesar, ao pé mesmo do Miño, alí no interior da Ribeira Sacra, e probar lonxe de todo, de certo que peor xa non lle podía ir.
Ao cabo dun bo anaco, e cando xa gañara a confianza dos presentes, fixo un aparte co Manco, para pedirlle que lle gardara a súa maleta de madeira e tea de liño a cadros, mentres ía un momento ata Agolada que tiña que darlle un recado a non sei quen. Marchando logo como ánima en pena de Santa Compaña, máis rápido ca unha lebre, e facendo os presentes mil carantoñas e melindres sen alporizar nin levantar sospeitas entre ningún deles, moito menos nos donos da taberna, que lle facían gustosos o favor de gardarlle o único que tiña de seu.
Pasaron os minutos, alá foron as horas, e en chegando a hora de botar o peche e subir a durmir, nin o Manco, nin a muller, nin ninguén da casa volveu reparar na maleta que alí quedara detrás do mostrador de madeira.
Pasaban dúas horas da media noite, e xa todos eran soños, silencio e tranquilidade, cando os ladridos alporizados do can de palleiro da casa -que gustaba acuruxarse diante das brasas da lareira, cun calor doce e morno do que tanto gustan os cans, como a xente cristiá de a pé- deron en aliviar á xente do soño e a preguiza de entre as mantas e sabas da cama, e despois de remexer no maxín que sería polo que alertaba o can, baixaron detrás do home da casa, conforme baixaban os banzos do piso cara a tenda onde o can continuaba a ladrar e gruñir ensinando os dentes cara a maleta co rabo entre as pernas.
O remate do conto é doado de supoñer, o Manco cunha machada na man que rompe a cerradura da maleta e dela que sae máis morto ca vivo un anano, compinche do outro, que tiñan argallado entre os dous o medio de entrar na casa do Manco, e facerse cos cartos, moitos, segundo a xente, que tiñan que ter agochados por algures. Así foi que o pobre non deu aberto a pechadura da maleta e remataron cos ósos no cárcere.
