O comezo do curso nos centros de Educación Infantil e Primaria apupa a polémica sobre a gratuidade dos libros de texto nos niveis educativos non universitarios. Coa mudanza de goberno e tras seis anos de conflito co sector profesional do libro sobre o modelo de gratuidade mediante préstamo, este curso 2009/2010 implántase un modelo mixto no que durante tres cursos convivirán as axudas directas ás familias en función do nivel de renda (para o 1º e 3º ciclos da Primaria) e a reutilización dos libros (para o 2º ciclo da Primaria e para os catro niveis da Secundaria Obrigatoria).

Deste xeito, a Xunta de Galicia pon en marcha un dos compromisos electorais do PPdeG nos eidos cultural e educativo, o da mudanza da modalidade de préstamo e a súa “substitución por un sistema de axudas directas mediante cheque libro”, presentado como “gratuidade solidaria” e xustificado polo seu “carácter máis xusto e redistributivo en tempos de crise”. Pola súa banda, os membros do anterior Goberno Bipartito consideran esta medida como un ataque á educación pública, salientando a necesidade de manter a “gratuidade universal dos libros de textos” como un dereito consolidado, ao tempo que se xustifica o sistema de reutilización de libros durante catro anos como a máis “solidaria, ecolóxica e económica”.Con este modelo mixto, de axudas directas en catro cursos e de préstamo nos seis restantes, o actual Goberno Galego inicia un proceso que ao longo da lexislatura debería levar á implantación dun sistema de cheque libro na totalidade dos niveis que obrigase a adquisición dos libros en propiedade por parte do alumnado. Un modelo que, sendo dotado con orzamentos anuais semellantes aos que se viñan empregando no sistema de préstamo (téñense chegado a destinar máis de vinte e cinco millóns de euros no curso 2007/2008), abranguería á maioría do alumnado, quedando fóra só aquelas familias cos recursos máis elevados.

Máis alá da lexítima confrontación entre as vantaxes e os inconvenientes de cada un dos modelos (un debate que se mantivo aberto ao longo da pasada lexislatura pola insistencia meduliana do sector profesional do libro e ao que foi escasamente permeable o Goberno Bipartito), esta chamada “gratuidade solidaria” é considerada pola Xunta como a cerna da súas políticas educativas nestes días da volta ao cole. Velaí a enorme insistencia publicitaria da Consellaría de Educación lanzando esa custosa campaña nos medios (190.000 euros, en “tempos de austeridade”) que agacha a evidente insuficiencia da dotación económica do programa para este curso (apenas sete millóns de euros), o que, a pesar do publicitado, levará a deixar fóra das axudas a máis da metade do alumnado previsto. Outrosí sucede co propio sistema de solicitude e xestión das axudas que non quedan vencelladas á compra dos libros, o que contradí o espírito do “cheque libro” proposto no programa electoral dos populares. Semella que desta volta o problema non está tanto no modelo escollido pola Xunta -para min na liña progresista correcta de que en tempos de escaseza cómpre apostar polas políticas redistributivas- como na súa dotación orzamentaria insuficiente e no seu sistema de xestión e garantía. Dúas cuestións que deben ser reconsideradas o vindeiro curso.

No entanto, como sucede coa ensinanza do inglés e a dotación de ordenadores nas aulas, os outros dous reclamos marqueteiros que os políticos utilizan para amosar o seu “interese pola educación”, a cuestión do modelo de gratuidade dos materiais curriculares (os libros de texto están mudando inevitablemente cara os recursoso educativos dixitais) escollido forma parte dun debate moito máis amplo, o do futuro da escola pública e o da súa calidade. A dotación de profesorado suficiente para cada un dos centros, o apoio ao desenvolvemento e adaptación dos currículums a cada grupo de alumnado ou a dotación de servizos complementarios de comedor ou atención temperá son outros temas que merecerían idéntico interese ao da gratuidade dos libros.

bretemas@gmail.com